Làng gốm Phù Lãng lâu đời và nổi tiếng ở vùng Kinh Bắc

Làng gốm Phù Lãng, một trong những làng gốm lâu đời và nổi tiếng ở vùng Kinh Bắc, đã tồn tại suốt 700 năm. Nằm ven sông Cầu, với những bến đò ngang sôi động, Phù Lãng đã ghi danh trong lịch sử từ cuối thời Trần và đầu thời Lê. Thời kỳ này, làng có ba thôn: Trung thôn, Thượng thôn, Hạ thôn, nổi tiếng với nghề làm gốm truyền thống.

Người sáng lập nghề gốm Phù Lãng là Lưu Phong Tú, người đã được triều đình gửi sang Trung Quốc vào cuối thời Lý. Trong chuyến đi này, ông học được nghề làm gốm và mang về nước để truyền dạy cho người dân vùng đất Bắc Ninh.

Làng gốm Phù Lãng bắt đầu hình thành và phát triển vào khoảng thời Trần và đầu thế kỷ XIV. Hiện nay, bảo tàng Lịch sử Việt Nam giữ và trưng bày nhiều sản phẩm gốm Phù Lãng từ thế kỷ XVII đến XIX, bao gồm gốm men nâu với các sắc thái như men da lươn, vàng nhạt, vàng thẫm, vàng nâu...

Làng gốm Phù Lãng chuyên tạo ra ba loại sản phẩm: gốm dùng trong tín ngưỡng, gốm gia dụng, và gốm trang trí. Khác với gốm Thổ Hà và Bát Tràng, Phù Lãng sử dụng chất liệu đất đỏ hồng từ Thống Vát, Cung Khiêm - Bắc Giang.

Quy trình sản xuất bắt đầu từ việc lấy đất về, phơi khô, trộn lẫn với đất và nước, sau đó xéo tròn, nề đất, chọn sạn và trải qua nhiều bước khác nhau để tạo ra đất nhuyễn mịn. Đặc trưng của làng gốm là phương pháp đắp nổi chạm bong, tạo ra sản phẩm với màu men tự nhiên và độ bền cao, với hình dáng mộc mạc nhưng độc đáo.

Tạo hình sản phẩm sử dụng nhiều phương pháp khác nhau, nhưng có thể quy về hai phương pháp cơ bản: tạo hình trên bàn xoay và in trên khuôn gỗ hoặc đất nung rồi ghép lại. Sản phẩm sau khi tạo hình được phơi khô một cách cẩn thận để đảm bảo không nứt nẻ và giữ nguyên hình dạng ban đầu. Ngày nay, người thợ thường sử dụng biện pháp sấy khô trong lò, tăng nhiệt độ từ từ để nước có thể bốc hơi.

Hơn một thập kỷ trước, làng gốm Phù Lãng đã đối mặt với nguy cơ suy giảm. Tuy nhiên, với hơn 200 lò nung luôn hoạt động, làng gốm đã phục hồi và trở nên sôi động. Đối với những người làm nghề gốm, sự sống sót thông qua nghề là điều quý giá, và tình yêu đối với nghề nghiệp vẫn nguyên vẹn dù công việc có khó khăn.